Khóa tu Thiền 6: Chuyển hóa đau khổ bằng chánh niệm - SC. Tâm Tâm

Các thiền sinh được duyên lành cung đón Ni sư TN. Tâm Tâm, Giảng viên Học viện Phật giáo Việt Nam, Tiến sĩ Phật học tại Ấn Độ, chuyên giảng Vi diệu pháp, trụ trì Tịnh xá Pháp Huệ.

Ni sư đã trao truyền đến cho các thiền sinh bài pháp thoại với đề tài: ‘’Chuyển hóa khổ đau bằng chánh niệm’’.

Ni sư đã trình bày những phần căn bản nhất. Bài pháp thoại với các nội dung chính sau:

i) Ba bước phát triển trong nội tâm: Phát triển trí văn; Phát triển trí tư; Phát triển trí tu. Trí tuệ có hai loại: Trí tuệ thế gian (trí tuệ thông minh) và trí tuệ tâm linh (phân biệt 2 con đường ác và thiện trong tâm). Khi trí tuệ soi sáng tất cả các góc tối trong nội tâm của bạn, chừng đó không có lầm lẫn,  không sai lầm thì không đau khổ.

ii) Định nghĩa chánh niệm: Định nghĩa của đức Phật về chánh niệm: ‘’ Sống quán thân trên thân, tinh cần,  tỉnh giác. Chánh niệm sau khi chế ngự tham ưu ở đời, trên các cảm thọ, trên các tâm, quán pháp  trên các pháp, tinh cần tỉnh giác, chánh niệm  sau khi chế ngự tham ưu ở đời.’’

Chánh niệm, nói một cách nôm la là thấy xuông, biết suông (thấy vậy, biết vậy, không mang chủ quan của mình vào, không đánh giá, không phê phán. Ngay vị trí này chúng ta thấy, biết những gì đang xẩy ra, đó là nền của thiền Vipassan, đó chính là chánh niệm,  mà chánh niệm không phải cố công mà có được.

iii) Nhận biết các pháp thực tại: Các pháp xuất hiện tự nhiên và hoàn toàn vô ngã. Khi tu thiền Vippasana có hai cách: Một là ngồi thiền, đi thiền, đứng thiền, nằm thiền. Hai là thiền trong sinh hoạt đời thường. Sau khi dời khỏi phòng thiền thấy mệt là sai do mình cố gắng quá mức, cồ gắng nắm bắt cho bằng được, trong khi pháp thiền này là tự nhiên nó sẽ khởi lên mát mẻ, bình yên. Thấy thân, tâm đều nhẹ nhàng, thư thái, nó sáng ở trong tâm nó không bị hôn trầm, thụy miên là đúng.  

iv) Tham, sân, si: đó là những uế nhiễm khi tâm sân nổi lên thì tâm ta đau khổ, khi đó ngọn đền trí tuệ bị ngăn chia. Khi sân nổi lên bao giờ cũng có trạng thái bức xúc, thiêu đốt trong tâm làm cho bạn bất an dẫn đến khổ. Trong cái cảm thọ này chia ra hai loại khổ: Khổ thân và khổ tâm. Khổ thân: Là những cảm thọ khổ gọi là thân, thức, thọ, khổ, nó liên quan đến thân. Đó là đau đớn nơi thân, là bệnh tật gây nên tứ đại không điều hòa nơi thân làm cho thân phải đau đớn, mệt mỏi, vật vã, hành hạ liên quan đến khổ trên thân.

 Khía cạnh thứ hai của khổ đó là thọ ưu, tâm sân này thọ ưu. Khi thân thức này bị đau đớn, hành hạ gọi là quả nghiệp. Bởi vì thân thức này được tạo bởi quả nghiệp, khi tâm thọ ưu thì nó vừa hiển thị trạng thái đau khổ, nó vừa có khả năng gieo trồng tiếp những hạt giống đau khổ.

v) Sự liên quan giữa khổ thân và khổ tâm: Khổ thân chính là bệnh. Bệnh lâu ngày dẫn đến buồn, chán, lo lắng, tuyệt vọng, một chuỗi lo lắng như thế gọi là thọ ưu. Từ thân bệnh đưa đến tâm bệnh, hai cái này nó liên quan đến nhau. Thân bất an đưa đến tâm bất an. Nhưng có khi thân vẫn khỏe mà tâm buồn khổ, cũng có khi nó không bắt nguồn từ thân mà bắt nguồn từ nhiều thứ.  

vi) Tâm tham: là những gì mình yêu thích dính mắc vào trong đó mà không nhả ra và muốn sở hữu nó gọi là tâm tham. Tâm tham là nguồn gốc của mọi sự đau khổ.

Tóm lại: Rèn luyện hơi thở chánh niệm là rèn luyện khả năng quan sát, khả năng thấy biết hơi thở, dần dần chúng ta sẽ nhận biết được thông điệp của thân và của tâm. Sinh tử đã có trong từng hơi thở, Sự sống bao gồm cả sự sinh và sự diệt, nó đến rồi nó sẽ ra đi. Chánh niệm của thân và tâm là chúng ta thấy an trụ. Khi an trụ ở tâm mới thấy được và sáng suốt cho đến khi nó trở thành thường trực trong đời sống nội tâm của chúng ta. Khi đó tâm sẽ bình yên. Cho nên, rèn luyện chánh niệm để thấy rõ và biết rõ để không còn dính mắc vào.

 Khi đã an trụ, đã sáng suốt rồi thì tự mình đứng vững được, tồn tại được, không cần dựa bên này, dựa bên kia. Như vậy, chánh niệm vô cùng cần thiết trong đời sống của chúng ta. Chánh niệm  cũng không phải cực khổ mới có được!